Gelibolu Uşşâkî Dergahı
Osmanlı Devletinde ilk tershane Yıldırım Bayezid devrinde Gelibolu’da oluşturulmuştur.
Uşşâkî yolu Gelibolu’da ilk olarak Memican-ı Saruhani hz.nin ( v. 1008-1600) öğrencisi Ömer Karibi efendi (v. 1605) ile temsil edilir. (1) Halifeleri : Osman Geliboluvi, Mehmed Geliboluvi, Maruf dede geliboluvi, Mamud kuşadavi, hasan esiri, süleyman kastomoni, gazanfer mehmed dede, müfti abdüllatif efendi, pirzade mehmed efendi, cüneyd mehmed efendi, Muhyiddin efendi, kemaleddin efendi, mehmed nuri efendi, aziz efendi, ali efendi, ömer efendi, hamza efendi, mustafa dussuki, Alim Sinan efendi, el hac Veli efendi, Ahmed Cahidi efendi. (8) Gelibolu Tekke mezarlığında medfun olmuştur. Ömer Karibi efendi’nin öğrencisi Alim Sinan hz. gelibolu bolayır’da 30 yıl irşad hizmeti yürütmüş. Hulefâsı: Dimetokalı Hasan Efendi – Gelibolulu Nûh Efendi – Keresteci Mustafa Efendi -Selanikli Mahmûd Efendi – Dıramalı Muhammed Efendi (“Keşanlı” da denilmiştir.) (4)
Keşan’da öğrencisi Muhammed Keşani hz.nin yanında vefat etmiştir. Alim Sinan hz.nin (1588’de sağ) diğer bir öğrencisi de Kuloğlu Hacı İlyas efendi (v.1657/8) olmuştur.
Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas da Âlim Sinan Efendi’nin halifesi olduğuna göre uzun süre Gelibolu veya Gelibolu civarında bulunmuş olmalıdır. (2) Kuloğlu Hacı İlyas ef.nin Gelibolu’da ne kadar kaldığı, Gelibolu Uşşaki tekkesinde şeyhlik yapıp yapmadığı ile ilgili net bir bilgimiz bulunmamaktadır. (3)
Gelibolu Uşşaki dergahından günümüze tekkenin yapısı ve yeriyle ilgili birşey kalmamıştır. Sadece Ömer Karibi efendinin mezar taşı ile Gelibolulu Sadi ve Uşşaki yolu mensubu şeyh Sadık efendinin mezar taşlarından başka bir şey ulaşmamıştır.
Tâlib-i İrşâdî efendi Kilidbahir’de 1860’da Uşşâkîyye’nin
İrşâdiyye kolunu kurar. Yirmibir yıl Çanakkale, Gelibolu, Biga, Karabiga, Çardak, Lapseki, Bayramiç, Kumkale, Balıkesir ve Edremit’te dolaşır . Talib-i İrşadi hz.nin Gelibolu’da irşada memur halifesi Hüseyin Necib efendi idi. Tâlib-i İrşâdî’nin ölümünden sonra, yerine halîfesi Hüseyin Hüsnü Baba geçer. Tâlib-i İrşâdî’ye 1870 yılında intisâb eder ve 1878’de hilâfet alır . Edirne, İstanbul, Çanakkale, Bayramiç, Edremit, İzmir Dimetoka ve Gelibolu’da neşr-i tarikata memurdu. 1925’te Kilitbahir’de ölen Hüseyin Hüsnü Baba, Tâlib-i İrşâdî gibi dergâhın hazîresine sırlanır . (5)
Talib-i İrşadi halifelerinden Şücaaddin Aziz efendi de bir süre Gelibolu Uşşaki dergahında görev yapar. Daha sonra Mehmet Emin Pastutmaz efendi (1881-1965) Gelibolu’da irşad yapar. (6)
Hususan ser tarikat halveti hazreti pir Hüsameddin
Olup medfun Kasımpaşa’da ol can cismi berrakı
Hem anın ser halifi Hazreti Seyyid Memiy Can kim
Pes oldur teselli zatı pak zi envarı hallakı
Dahi feyz almışlar andan Geliboluda sakindir
Ki meşhur Şeyh Ömer hazretleri ol Hakka müştaki
Zi an şerhi mesabih sahibi alim Sinan dür kim
Musarrah ilmi hak şerhile natık itdi ervaku.
Kim andan hazreti Keşani Mehmed efendi kim ;
Olurdu lerzenak zikr ile heft efkanının takı (7)
Emir Ahmed Semerkandi oldu güneş misali
Varis-i taht-ı tarikat içtihad eyledi Hüsameddin Uşşaki
Eş-şeyh Memican himmet aldı geçti bütün zulmeti
Ömer Karibi aşık idi memnun etti Peygamberi
Alim Sinan hizmet etti zakirlere ,dervişana
Muhammed Keşani buldu rıza-i bari (9)
Kaynaklar:
(1) HALVETÎ ŞEYHLERDEN DÖRT KUŞAK UŞŞÂKÎ ŞAİR Lokman Taşkesenlioğlu https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/432987
(2) KULOĞLU ŞEYH HACI İLYAS VE KÜLLİYATI Bünyamin TAŞ
(3) Etvar-ı Seba Kuloğlu Hacı İlyas efendi Necdet Şengün
(4) Sefine-i Evliya Hüseyin Vassaf efendi
(5) Çanakkale’de Osmanlı Dönemi Tasavvuf
Ortamının İzleri: Tarîkat Yapıları Semiha ALTIER
(6) www.ussaki.com
(7) Silsilename-i Tarik-i Uşşaki 3.495 İsmail Hikmeti efendi (v.1772) divanı
(8) Avrupaua ilk adım sempozyumu Ömer Karibi efendi Mahmud erol kılıç
(9) Sıddık Naci Eren efendi divanı Secere-i kamilin syf 720
